Parlament Europejski i Rada UE dnia 23.10.2019 r. uchwalili dyrektywę w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (Dz. U. UE. L. z 2019 r. Nr 305, str. 17 z późn. zm.). Państwa członkowskie miały czas na implementację do 17.12.2021 r., tymczasem Polska ma spore opóźnienia, ponieważ do tej pory nie wdrożyła tej dyrektywy.

Z tego powodu polski ustawodawca ( w tym przypadku jest to Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej) zdecydował się na pilny tryb procedowania – bez konsultacji społecznych – i wdrożenie
tej ustawy możliwie bardzo szybko i zamieścił na stronie Rządowego Centrum Legislacji nowy projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, która ma na celu wdrożenie dyrektywy
o sygnalistach (2019/1937).

Nowa ustawa zawiera kilka doprecyzowanych pojęć:

• zmieniono nomenklaturę i wprowadzono pojęcie sygnalisty;
• rozszerzono zakres przedmiotowy ustawy poprzez ujęcie również zgłoszeń o naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela, korupcji, handlu ludźmi, prawa pracy;
• dopuszczono wprost zgłoszenia anonimowe;
• określono minimalną wysokość odszkodowania dla sygnalisty, wobec którego dopuszczono się działań odwetowych;
• określono sposób obliczania liczby 50 osób wykonujących pracę (w zakresie zgłoszeń wewnętrznych);
• wydłużono okres vacatio legis (3 miesiące).

Najważniejsze wymagania prawne, które przedsiębiorstwa powinny wziąć pod uwagę, wdrażając system zgłaszania nieprawidłowości, to:

1. wdrożenie wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń,
2. właściwy dobór osób zaangażowanych i odpowiedzialnych za funkcjonowanie whistleblowingu,
3. skuteczność prowadzonych wewnętrznych postępowań wyjaśniających,
4. ochrona zgłaszających nieprawidłowości.

Do stosowania tej ustawy będą zobowiązani:

1. przedsiębiorcy zatrudniający co najmniej 50 pracowników,
2. prowadzący działalność w zakresie usług finansowych (niezależnie od liczby zatrudnianych pracowników),
3. prowadzący działalność związaną z ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu
   (nie zależnie od liczby zatrudnianych pracowników).

Projekt ustawy nie wyklucza możliwości wdrożenia tych procedur również w mniejszych przedsiębiorstwach.

Takie kanały zgłoszeń funkcjonujące nawet w małej jednostce pozytywnie wpływają na kulturę organizacji. A gwarantując anonimowość daje pracownikowi wybór – może dokonać zgłoszenia
na zewnątrz albo wewnątrz jednostki. Przy czym warto tu wrócić uwagę, że tylko drugie rozwiązanie pozwala na odpowiednio wczesną reakcję przedsiębiorcy i zapobiegnięcie ewentualnym konsekwencjom nieprawidłowości w  organizacji. Zatrzymanie informacji wewnątrz przedsiębiorstwa ochroni jego wizerunek i reputację.